ΔΟΥΛΕΙΑ

‘’Φωνάζει ο κλέφτης για να φοβηθεί ο νοικοκύρης’’, είναι μια λαϊκή παροιμία που ταιριάζει γάντι στους νεοπαγανιστές και στο θέμα της δουλείας. Τα παρακάτω γράφτηκαν σε διαδικτυακό διάλογο στο φόρουμ του esoterica.gr. Το δεύτερο μέρος είναι αποκλειστικά από τις απαντήσεις ενός χρήστη με το username ‘’europaios’’.

Α ΜΕΡΟΣ

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΟΥΛΕΙΑ

Η δουλεία σαφώς και ‘’νομιμοποιήθηκε’’ από τους ίδιους τους ειδωλολάτρες. Την περίοδο που ξεκίνησε ο χριστιανισμός ΗΤΑΝ ήδη σε άνθηση η δουλεία. Λογικό και επόμενο, να μην προτρέπονται σε επαναστάσεις οι δούλοι που είχαν γίνει χριστιανοί (βλέπετε το ότι ήταν δούλοι, αυτό δεν τους έκανε να μην δεχτούν κάποιοι εξ αυτών τον χριστιανισμό).

Όμως να τι πρότρεπαν οι απόστολοι τους δούλους……..

“Όσοι είναι υπό ζυγόν δουλείας, ας νομίζωσι τους κυρίους αυτών αξίους πάσης τιμής, διά να μη βλασφημήται το όνομα του Θεού και η διδασκαλία”. (Α Τιμοθεου 6, 1)

Πρώτα από όλα με την ίδια τους την διαγωγή να δείχνουν τον Κύριο και την διδασκαλία.

Και τι να έκαναν όσοι ΔΕΝ μπορούσαν να ελευθερωθούν από τον θεσμό που καθιέρωσαν οι ίδιοι οι ειδωλολάτρες; Κινδύνευε η ίδια τους η ζωή!!

Υπήρχε και η άλλη περίπτωση.

“Οι δε έχοντες πιστούς κυρίους ας μη καταφρονώσιν αυτούς, διότι είναι αδελφοί, αλλά προθυμότερον ας δουλεύωσι, διότι είναι πιστοί και αγαπητοί οι απολαμβάνοντες την ευεργεσίαν. Ταύτα δίδασκε και νουθέτει”. (Α Τιμοθεου 6, 2)

Να έχουν δούλους πιστούς οι ίδιοι οι πιστοί. Σαφώς καταλαβαίνετε τι μεταχείριση θα είχαν από χριστιανούς που εφαρμόζουν το αγαπάτε αλλήλους. Καμία σχέση με ότι περνούσαν οι λοιποί. Τους είχαν λοιπόν ως ‘’δούλους’’ αλλά συγχρόνως η ζωή που περνούσαν μόνο ‘’δουλική’’ δεν ήταν. Για να έχουν δούλους, λογικό ότι θα ήταν και καλά οικονομικά. Έτσι κοντά τους ΖΟΥΣΑΝ φυσιολογικά.

Αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι (αναφερόμενος σε πιστούς κυρίους) λέει στους πιστούς δούλους……’’ΟΙ ΔΕ ΕΧΟΝΤΕΣ ΠΙΣΤΟΥΣ ΚΥΡΙΟΥΣ ΑΣ ΜΗ ΚΑΤΑΦΡΟΝΩΣΙΝ ΑΥΤΟΥΣ…’’. Η ανεκτικότητα και η ανθρώπινη μεταχείριση ήταν τόση από πλευράς χριστιανών ώστε λέει στους πιστούς δούλους να μην ξεπεράσουν τα όρια…..και τους καταφρονήσουν κιόλας!! Λόγω της ανθρώπινης μεταχείρισης. Αδιανόητα πράγματα (τις περισσότερες φορές) για τις ειδωλολατρικές κοινωνίες. (Ρωμαϊκή κοινωνία).

Ορίστε και η προτροπή σε χριστιανούς που είχαν πιστούς ‘’δούλους’’…..

‘’Οι κύριοι, αποδίδετε εις τους δούλους σας το δίκαιον και το ίσον, εξεύροντες ότι και σεις έχετε Κύριον εν ουρανοίς’’. (Κολοσσαεις 4,1)

Να ποια ήταν η μεταχείριση λοιπόν. Η απόδοση του ΔΙΚΑΙΟΥ και του ΙΣΟΥ.

Η εντολή της αγάπης του Κυρίου, διασφαλίζει την ανθρώπινη μεταχείριση που δεν είχαν μερικές φορές από τους ειδωλολάτρες.

Άρα τους πρόσφεραν εργασία και ζούσαν μαζί. Μπορείτε να δείτε και το παράδειγμα της Ρόδης στις Πράξεις 12 κεφάλαιο.

Όμως υπάρχει και μια ακόμα περίπτωση (στην περίπτωση όπου ο κύριος του δούλου δεν ηταν χριστιανός).

‘’Εκλήθης δούλος; μη σε μέλη· αλλ' εάν δύνασαι να γείνης ελεύθερος, μεταχειρίσου τούτο καλήτερα ‘’ (Α Κορινθιους 7,21).

Εδώ λέει ότι αν κάποιος είναι δούλος ΑΛΛΑ μπορεί να γίνει ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ, λέει να το κάνει.

Κακό πράγμα η δουλεία ΤΗΝ οποία θέσπισαν οι παγανιστές! Οι απόστολοι λοιπόν διδάσκουν υπομονή, αλλά και την ‘’εκμετάλλευση’’ της δυνατότητας (όπου γινόταν) για ελευθερία. Τι να διδάσκουν; Εξεγέρσεις; Η ζωή τους ήταν σε κίνδυνο. Όπως καταλαβαίνετε φίλοι αναγνώστες, μιλάνε για δουλεία οι….. ίδιοι που την θέσπισαν!!

Οι Απόστολοι διδάσκοντας και συμβουλεύοντας τους δούλους να υπομένουν καρτερικά το ζυγό της δουλείας, ομολογούν εμμέσως ότι η δουλεία αποτελεί κακό, όπως και οι διάφορες δοκιμασίες με τις οποίες είναι αναπότρεπτα συνυφασμένος ο παρών βίος, και απαλλαγή απ' αυτές επιθυμεί κάθε άνθρωπος

Β ΜΕΡΟΣ

Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΕΠΟΜΕΝΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ

Οι νεοπαγανιστές εκφράζουν το ακόλουθο επιχείρημα……..

‘’Στην τοπική σύνοδο που έγινε στη Γάγγρα της Παφλαγονίας τον 4ο αιώνα (362) στην οποία πήραν μέρος πολλοί πατέρες της εκκλησίας (Ευσέβιος Κωνσταντινουπόλεως, Αιλιανός, Μ. Βασίλειος, Ευλάλιος, Γρηγόριος, κ.ά.) στον τρίτο κανόνα αναθεματίζει όλους εκείνους που προέτρεπαν δούλους να μην υπακούν στα αφεντικά τους και να δραπετεύσουν.

"εί τις δούλον, προφάσει θεοσεβείας, διδάσκοι καταφρονείν δεσπότου και αναχωρείν της υπηρεσίας και μη μετ’ ευνοίας και πάσης τιμής τώι εαυτού δεσπότη εξυπηρετείσθαι, ανάθεμα έστω"

Απάντηση……

’Στην τοπική σύνοδο που έγινε στη Γάγγρα της Παφλαγονίας καταδίκασαν επίσης και εκείνον που μέμφεται την κρεοφαγία και το γάμο και αποστρέφεται ή κατηγορεί τους έγγαμους.
"Εἴ τις τὸν γάμον μέμφοιτο, καὶ τὴν καθεύδουσαν μετὰ τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς, οὖσαν πιστὴν καὶ εὐλαβῆ, βδελύσσοιτο ἢ μέμφοιτο, ὡς ἂν μὴ δυναμένην εἰς βασιλείαν εἰσελθεῖν, ἀνάθεμα ἔστω".

Μετάφραση:
"Αν κάποιος μέμφεται το γάμο και τη γυναίκα που κοιμάται με τον άντρα της και είναι πιστή και ευσεβής, αποστρέφεται ή ψέγει γιατί τάχα δεν μπορεί να μπει στη βασιλεία των ουρανών, να αναθεματίζεται."
Το 362 μ.Χ. αυτοκράτορας ήταν ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, ο οποίος ήταν διώκτης του χριστιανισμού.
Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ως γνωστόν βρισκόταν συνεχώς σε πολέμους και τόσο η έλλειψη ανδρών όσο και η δραπέτευση των δούλων, οι οποίοι στη συνέχεια θα ενσωματώνονταν και πάλι με τα εχθρικά στρατεύματα, δεν ήσαν παρά μεγάλα αγκάθια για τον κάθε αυτοκράτορα.
Εκείνη την περίοδο βρισκόταν σε έξαρση η αίρεση των Ευσταθιανών, οι οποίοι "κήρυτταν ως έργο του σατανά το γάμο" και έλεγαν "ότι η κρεοφαγία καθίστα αδύνατον την σωτηρία της ψυχής"
Αυτό ήταν απειλή για έναν αυτοκράτορα με πολλούς εξωτερικούς εχθρούς, ο οποίος ήθελε την αύξηση του πληθυσμού και όχι τη μείωση, αλλά πάνω απ' όλα τον ενδιέφερε να είχε έναν δυνατό στρατό!
Είναι γνωστό ότι η αποχή από το κρέας εξασθενεί τον οργανισμό, πόσο μάλλον τους στρατιώτες που πολεμούν συνεχώς.

Δεδομένου μάλιστα της εχθρότητας του Ιουλιανού προς τον χριστιανισμό, είναι απόλυτα κατανοητή, η ενέργεια της Εκκλησίας να ‘’υποκύψει’’ στις πιέσεις.
Έτσι δεν καταδίκασε μόνο αυτούς, που προέτρεπαν τους δούλους να δραπετεύσουν!!! αλλά και αυτούς που ήσαν κατά του γάμου και της κρεοφαγίας.
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι στον τελευταίο κανόνα κα' που τιτλοφορείται «Περί απολογίας της αυτής συνόδου δι' οις εξέθετο Κανόνας», όπου κάνει μία συγκεντρωτική ανασκόπηση, με επεξηγήσεις για τους κανόνες που έλαβε η Σύνοδος, ενώ γίνεται μνεία είτε έμμεση είτε άμεση στους 19 από τους 20 κανόνες που ψήφισε, δεν κάνει καμία μνεία στον τρίτο κανόνα που αναφέρεται στους δούλους, διαμαρτυρόμενη έτσι ίσως, σιωπηρά στην εντολή του αυτοκράτορα.

Ας δούμε μερικά πράγματα.
Είδαμε προηγουμένως τη νοοτροπία που υπήρχε από αρχαιοτάτων χρόνων όσον αφορά το θεσμό της δουλείας.

Στο έργο του Γάλλου Βυζαντινολόγου Andre Guillon, “O BYZANTINOΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ” και στο κεφάλαιο «Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ»,διαβάζουμε για τη δουλεία ότι :
«Ο Ιουστινιανός διευκόλυνε την απελευθέρωση και περιόρισε τα δικαιώματα των ιδιοκτητών, οι οποίοι συχνά βασάνιζαν τους δούλους τους για να διευθύνουν τις υποθέσεις τους....
Ο Λέων ο ΣΤ’ απελευθέρωσε τους δούλους του, οι φτωχοί δεν έχουν πλέον το δικαίωμα να πωλήσουν τον εαυτό τους και ειδικά οι δούλοι κέρδιζαν τη δυνατότητα της ελεύθερης διάθεσης των οικονομιών τους.
Η ελευθερία των Βυζαντινών δούλων είναι πλέον ορατή.
Οι Κομνηνοί αυτοκράτορες, τους επιτρέπουν να παντρευτούν χωρίς να ζητήσουν την άδεια των κυρίων τους και ο Μανουήλ Α’ (1143-1180) θα εξαγοράσει από τους ιδιοκτήτες όλους τους δούλους της Πρωτεύουσας.....»
Στο έργο της ιστορικού και Βυζαντινολόγου Αικατερίνης Χριστοφιλοπούλου «Βυζαντινή Ιστορία» στον τόμο Β΄1 610-867, στο κεφάλαιο Δούλοι, διαβάζουμε:
"... Διά την τύχη των δούλων ενδιεφέρθη και η εκκλησία, της οποίας η συμβολή συνίστατο κυρίως εις την καλυτέρευσιν της μεταχειρίσεώς των υπό των κυρίων και όχι εις την μεταβολήν της νομικής των θέσεως.
..Η απόδοσις της ελευθερίας εις τους δούλους προεβλέπετο υπό της νομοθεσίας και ο όγδοος τίτλος της Εκλογής (Περί ελευθεριών και αναδουλώσεων) καθορίζει τους τρόπους και όρους της απελευθερώσεώς των.
Εις τα αγιογραφικά κείμενα δεν είναι σπάνιαι οι απελευθερώσεις δούλων υπό του πλουσίου ή μετρίας οικονομικής καταστάσεως κυρίου των, όστις συνήθως ελάμβανε ορισμένα οικονομικά υπέρ αυτών μέτρα.
Σκοτεινή παραμένει η προέλευσις των δούλων εις το Βυζάντιον, εν μέρος καλύπτουν οι γόνοι δούλων και άλλο προέρχεται εξ αγοράς.
Οι αιχμάλωτοι πολέμου αποτελούν ιδιαιτέρα κατηγορία προσώπων.

Στον επόμενο τόμο όμως Β’2 που αφορά τα έτη 867-1081, πάλι στο κεφάλαιο Δούλοι διαβάζουμε:
"Mολονότι το νομικό καθεστώς της δουλείας δεν μετεβλήθηκε και εξακολουθούσε να ισχύη η αρχή του ρωμαϊκού δικαίου, κατά την οποίο οι δούλοι στερούνται νομικής προσωπικότητας, η μεταχείρησή τους είχε βελτιωθή......
Απασχολούμενοι περισσότερο σε οικιακές εργασίες, συγχρονίζονταν με την οικογένεια και δημιουργούσαν πολλές φορές ψυχική επαφή στον ευρύτερο οικογενειακό κύκλο, ιδίως όταν επρόκειτο για οικογενείς δούλους δηλ. αυτούς που είχαν γεννηθεί και μεγαλώσει στο σπίτι του κυρίου τους.
Είναι λόγια καρδιάς όσα ο Ευστάθιος Βοΐλας γράφει για τον Κυριάκο, (τον οποίο είχε απελευθερώσει) ως συνανατραφέντα μοι και πολλά κοπιάσαντα εν πάσαις μου ταις περιόδοις και μάλιστα σε κάποια μεγάλη του αρρώστιας και συνειδήσεως χριστιανικής,
όσα ο ίδιος ορίζει για τα αρσενικά παιδιά των οικογενών και ενωνητών απελευθέρων μου {=που γεννήθηκαν στον οίκο του Βοΐλα ή που αγοράσθηκαν ως δούλοι και είναι πλέον απελεύθεροί του): να μάθουν γράμματα με την οικονομική ενίσχυση της εκκλησίας της Θεοτόκου Σαλήμ (Είναι η Παναγία της Ειρήνης), που ο ίδιος έχει ιδρύσει και να ταχθούν στους κληρικούς της.
.....Συχνή είναι και η πρακτική της απελευθερώσεως δούλων και των δύο φύλων από τον κύριό τους, που τους πρόσφερε και κάποια οικονομική βοήθεια για να θεμελιώσουν το σπιτικό τους, πολλές φορές μετά από τον γάμο μεταξύ συνδούλων.
Στις περιπτώσεις αυτές ο κύριος δύνατον να παραχωρούσε κάποια κτήματα (ζευγοτόπιν βοΐδοτόπιν) στον απελευθερούμενο.
Πόσο είχε καταξιωθεί στην κοινωνική συνείδηση της εποχής ο θεσμός της απελευθερώσεως δούλων μαρτυρά η νεαρά του Κωνσταντίνου Ζ’, με την οποία ρυθμίζεται η διάθεση της περιουσίας ατέκνου που πέθανε χωρίς διαθήκη.
Το τρίτο της περιουσίας προορίζεται να δοθεί εις ψυχικά (έργα φιλανθρωπίας).
Στην περίπτωση που είτε ολόκληρη η περιουσία ή το μεγαλύτερο μέρος της συνιστάτο σε δούλους, ορίζεται να μην περιοριστούν στην απελευθέρωση του τρίτου των δούλων αλλά να προχωρήσουν στην απελευθέρωση όλων.

Στην επικεφαλίδα της νεαράς διαβάζουμε :«το δε τρίτον τω Θεώ αφοσιούσθαι, ώ συνεισάγονται και οι δούλοι αξιούμενοι από της παρούσης νεαράς ελευθερίας».

Αυτά είναι ενδεικτικά της μεταστροφής που είχε αρχίσει, για την κατάργηση σταδιακά της δουλείας, στο Χριστιανικό Βυζάντιο.

Ο Andre Guillon, δίνοντάς μας στοιχεία από το ίδιο έργο, για την όλο και εξασθένηση του φαινομένου της δουλείας, -το οποίο δεν ήταν καθόλου τυχαίο το ότι βρισκόταν σε ακμή επί παγανισμού και σε φθίνουσα πορεία από την εμφάνιση του χριστιανισμού και μετά!- αναφέρει:
"...οι Βυζαντινοί δούλοι επανακτούσαν την ελευθερία με τη διαδικασία της απελευθέρωσης και γνωρίζουμε διάφορες διαθήκες ανάμεσα στον 5ο και 11ο αιώνα, από την Κωνσταντινούπολη ή από την επαρχία, στις οποίες ο ιδιοκτήτης ορίζει ότι μετά το θάνατό του οι δούλοι του θα είναι ελεύθεροι, αφήνοντάς τους χρήματα, εδάφη, κάποια φορά παντρεύοντάς τους με ελεύθερα πρόσωπα, και διασαφηνίζοντας πάντα ότι από εκείνη τη στιγμή «αυτοί θα είναι ελεύθεροι να κάνουν ότι ταιριάζει σε ελεύθερους»

Και ο ιδιοκτήτης τους παρέδιδε ένα έγγραφο, του οποίου το λογότυπο που σώθηκε λέει τα εξής: «Η Θεία πρόνοια δίνοντας τη ζωή στον άνθρωπο τον δημιούργησε για να είναι ελεύθερος και ανεξάρτητος και για να υπηρετήσει μόνο το Θεό τον Πλάστη του.
Αλλά η απληστία διείσδυσε στον κόσμο, χώρισε τους από φύση συνδούλους [του Θεού] σε αφέντες που διατάζουν και υποταγμένους στις διαταγές και μετέτρεψε την ελευθερία και την ανεξαρτησία σε δουλεία.....

Όμως εφόσον έχω ανάγκη από το Θείο έλεος, σου επιστρέφω την ελευθερία από σήμερα, εσύ μπορείς να πας ελεύθερα όπου θέλεις χωρίς κανένα κίνδυνο και να μη φοβάσαι ότι θα χάσεις την ελευθερία, γιατί ούτε εγώ ούτε κανένα άλλο πρόσωπο που δρα εν ονόματί μου, ούτε κανένας από τους συγγενείς μου, ούτε κανένας ξένος δε θα έχει εις το εξής τη δυνατότητα να σε επαναφέρει στη δουλική κατάσταση.
Και όποιος θα θελήσει να επιχειρήσει μία τόσο απάνθρωπη πράξη, θα πρέπει να πληρώσει στο Δημόσιο ταμείο ένα πολύ υψηλό ποσό.
Όσον αφορά εσένα τιμάσαι με την ελευθερία και ανακηρύσσεσαι Ρωμαίος Πολίτης.
Για περισσότερη ασφάλεια σου παραδίδω το έγγραφο απελευθέρωσης γραμμένο κατόπιν διαταγής μου από το χέρι του [τάδε], συμβολαιογράφου, τον τάδε μήνα, τάδε Ινδικτιώνος.»
Και ο Andre Guillon, συνεχίζει:
Στα μάτια ενός διανοούμενου του 12ου αιώνα, του Ευστάθιου Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, η δουλεία ήταν ένα κακό που απαιτεί μία συνολική λύση, που θα απέδιδε σε όλους την παλιά ελευθερία, .....έκφραση ενός ανθρώπου της Εκκλησίας, η σύνεση της οποίας μας θυμίζει τον Θεόδωρο Βαλσαμώνα, ο οποίος σχολιάζοντας έναν συνοδικό κανόνα που καθόριζε σε τρεις τον αριθμό των μαρτύρων για την επικύρωση ενός εγγράφου απελευθέρωσης, έγραψε ότι στην εποχή του (τέλος του 12ου αιώνα) «όλοι οι αστικοί νόμοι και οι εκκλησιαστικοί κανόνες ενθάρρυναν την απελευθέρωση πάνω απ’ όλα».