Ποιος έκαψε την Ρώμη;

Το 64 μΧ έγινε κάτι συνταρακτικό για την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Δεν είναι άλλο από τον εμπρησμό της Ρώμης. Οι απανταχού νεοπαγανιστές θεωρούν υπεύθυνο και υποκινητή τον απ Παύλο και τον Σενέκα. Για αυτούς τους ισχυρισμούς όμως δεν έχουν ούτε ένα ιστορικό στοιχείο , παρά μόνο μίσος για τον απ Παύλο. Αντιθέτως, υπάρχουν στοιχεία που αθωώνουν τον Παύλο και μάλιστα από μη χριστιανικές πηγές. Παρακάτω θα γίνει παρουσίαση αυτών των στοιχείων, όπως επίσης και απαντήσεις στις διάφορες ενστάσεις από μέρους των συκοφαντών. Γιατί το ψέμα πρέπει να εκτίθεται.

Θα ξεκινήσουμε από τους ισχυρισμούς τους. Και αφού αναφέρονται (υποτίθεται) σε ένα τόσο σημαντικό γεγονός, θα περίμενε κανείς αναφορές σε ιστορικούς της εποχής ή κάποιο άλλο ιστορικό στοιχείο που να δείχνει τον Παύλο ή τους χριστιανούς ως υπαίτιους της καταστροφής. Όμως οι νεοπαγανιστές αποφεύγουν συστηματικά αυτές τις αναφορές διότι λένε το αντίθετο από αυτά που ισχυρίζονται.

Πρώτος ισχυρισμός………..

Προσπαθούν να συνδέσουν τον απ Παύλο με τον φιλόσοφο Σενέκα που την εποχή εκείνη ήταν ύπατος της Ρώμης. Ο Σενέκας ήταν συγκλητικός , ενώ ο αυτοκράτορας Νέρωνας άσκησε φιλολαϊκή πολιτική, και φορολόγησε περισσότερο τις πολύ εύπορες κοινωνικές τάξεις και ιδίως τους γαιοκτήμονες, από τις τάξεις των οποίων προέρχονταν η πλειοψηφεία των μελών της Συγκλήτου. Έτσι θίγονταν τα προνόμια τους. Ήθελαν επομένως να βγάλουν από την μέση τον Νέρωνα. Και πώς θα το έκαναν αυτό? Έπρεπε κάποιοι να συνωμοτήσουν από το στενό του περιβάλλον. Έτσι βρήκαν τον Σενέκα και τον Παύλο. Για να στηρίξουν την σύνδεση Σενέκα – Παύλου, βασίζονται σε μια υποτιθέμενη αλληλογραφία που υποτίθεται ότι είχαν αυτοί οι δύο άντρες. Η κριτική ωστόσο έρευνα του κειμένου έχει αποδείξει ήδη από την εποχή του Εράσμου ότι πρόκειται για πολύ μεταγενέστερα κείμενα και σε καμιά περίπτωση για γνήσια.
Σύμφωνα με τον κριτικό των αρχαίων κειμένων, Έρασμο, τα κείμενα αυτά θα πρέπει να συντάχθηκαν κάποια στιγμή πριν το 392 μ.Χ., γιατί αναφέρονται από τον Ιερώνυμο για πρώτη φορά στο έργο του De viris illustribus .Από την άλλη ο Λακτάντιος, όταν στα 324 μ.Χ. κάνει λόγο για τον Σενέκα στο έργο του Divinae institutiones (VI 24,14) δεν αναφέρει αυτήν την αλληλογραφία. Αλλά από την άλλη μεριά , όσοι διαβάζουμε τις επιστολές του Παύλου, διακρίνουμε έναν άνθρωπο που διδάσκει την υπακοή στους νόμους της πολιτείας.

2 Ώστε ο εναντιούμενος εις την εξουσίαν εναντιούται εις την διαταγήν του Θεού· οι δε εναντιούμενοι θέλουσι λάβει εις εαυτούς καταδίκην.

3 Διότι οι άρχοντες δεν είναι φόβος των αγαθών έργων, αλλά των κακών. Θέλεις δε να μη φοβήσαι την εξουσίαν; πράττε το καλόν, και θέλεις έχει έπαινον παρ' αυτής·

4 επειδή ο άρχων είναι του Θεού υπηρέτης εις σε προς το καλόν. Εάν όμως πράττης το κακόν, φοβού· διότι δεν φορεί ματαίως την μάχαιραν· επειδή του Θεού υπηρέτης είναι, εκδικητής διά να εκτελή την οργήν κατά του πράττοντος το κακόν.

5 Διά τούτο είναι ανάγκη να υποτάσσησθε ουχί μόνον διά την οργήν, αλλά και διά την συνείδησιν.

6 Επειδή διά τούτο πληρώνετε και φόρους· διότι υπηρέται του Θεού είναι εις αυτό τούτο ενασχολούμενοι.

7 Απόδοτε λοιπόν εις πάντας τα οφειλόμενα, εις όντινα οφείλετε τον φόρον τον φόρον, εις όντινα τον δασμόν τον δασμόν, εις όντινα τον φόβον τον φόβον, εις όντινα την τιμήν την τιμήν’’.

(Ρωμαιους 13, 1-7)

Βλέπετε να προτρέπει σε κοινωνικές επαναστάσεις?

Δεύτερος ισχυρισμός…………..

Όταν επικαλούνται ιστορικά κείμενα (όταν το κάνουν, διότι συνήθως το αποφεύγουν), δίνουν ΠΑΡΑΠΟΙΗΜΈΝΕΣ πηγές. Επικαλούνται το βιβλίο των John Church και William Jackson Brodribb (όπου υπάρχει το κείμενο του ιστορικού Τάκιτου) για να πούν ότι ‘’………"Ο αυτοκράτορας για να πάρει εκδίκηση για την καταστροφή’’, ενώ δεν το γράφει έτσι. Το βιβλίο γράφει……. ’’ But all human efforts, all the lavish gifts of the emperor, and the propitiations of the gods, did not banish the sinister belief that the conflagration was the result of an order.Consequently, to get rid of the report, Nero fastened the guilt and inflicted the most exquisite tortures on a class hated for their abominations, called Christians by the populace’’.

Το επίμαχο………’’to get rid of’’. Αυτό στα Αγγλικά σημαίνει ‘’ξεφορτώνομαι, πετώ από πάνω μου’’

Για κάποιους που ίσως δεν καταλαβαίνουν την διαφορά, ο αυτοκράτορας δεν κυνήγησε τους χριστιανούς ΓΙΑ ΝΑ ΠΑΡΕΙ ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ, αλλά για να ΞΕΦΟΡΤΩΘΕΙ την κατηγορία. Ο Τάκιτος σαφώς ΔΕΝ λέει ότι με εντολή του Νέρωνα μπήκε η φωτιά, αλλά ΔΕΝ λέει επίσης ότι ευθύνονται οι χριστιανοί ή ο Παύλος. Δεν κάνει καμία αναφορά.

Αντιθέτως λέει ότι ο Νέρωνας κατασκεύασε αυτή την ψεύτικη κατηγορία. Επομένως δεν είχαν συμμετοχή οι Χριστιανοί. Και το λέει ο ίδιος ο Τάκιτος.

‘’Έτσι για να αποφύγει αυτή την φήμη, ο Νέρωνας κατασκεύασε ως ένοχους και τιμώρησε με τον πιο απώτατο ορισμό της σκληρότητας μια κατηγορία ανθρώπων που μισείται για τις απέχθειές τους, που κοινά αποκαλούνται Χριστιανοί. Οι αποδιοπομπαίοι τράγοι του Νέρωνα ήταν η τέλεια επιλογή επειδή ανακούφισε προσωρινά την πίεση των διάφορων φημών που πηγαινοέρχονταν στην Ρώμη. Ο Χριστός, από τον οποίο το όνομά τους προέρχεται, εκτελέσθηκε στα χέρια του έπαρχου Πόντιου Πιλάτου επί της βασιλείας του Τιβέριου. Ελεγχόμενη για μια στιγμή, αυτή η ολέθρια δεισιδαιμονία ξέσπασε πάλι, όχι μόνο μέσα στην Ιουδαία, την πηγή του κακού, αλλά ακόμη και στη Ρώμη... Συνεπώς, η σύλληψη έγινε αρχικά με εκείνους που ομολόγησαν· κατόπιν, με δικούς τους ισχυρισμούς, ένα απέραντο πλήθος καταδικάστηκε, όχι τόσο πολύ επί της κατηγορίας του εμπρησμού αλλά εξαιτίας της έχθρας [τους] για την ανθρώπινη φυλή. Εξάλλου η καταδίκη τους σε θάνατο έγινε για να χρησιμεύσουν ως αντικείμενα διασκέδασης· ντύθηκαν παριστάνοντας τα κτήνη και ξεσχίστηκαν στο θάνατο από σκύλους· άλλοι σταυρώθηκαν, άλλοι τέθηκαν σε φωτιά ώστε να χρησιμεύσουν φωτίζοντας τη νύχτα καθώς το φως της ημέρες έπεφτε. Ο Νέρωνας είχε ανοίξει χώρο για την επίδειξη, και έβαλε σε μια παράσταση στην αρένα, όπου ανακατεύτηκε με τους ανθρώπους φορώντας το φόρεμα ενός ηνιόχου ή περίπου οδηγούσε στο άρμα του. Όλο αυτό προκάλεσε ένα συναίσθημα οίκτου, ακόμη και προς τα άτομα των οποίων η ενοχή άξιζε την πιο υποδειγματική τιμωρία· γιατί θεωρήθηκε ότι καταστρέφονταν, όχι για το δημόσιο αγαθό, αλλά για να ικανοποιηθεί η σκληρότητα ενός ατόμου’’.((Γάιος Κορνήλιος Τάκιτος, Χρονικά XV. 44)

Τρίτος ισχυρισμός………………….

Διαστρέφουν ακόμα και τον ιστορικό Σουητώνιο. Γράφουν λοιπόν, ότι ο Σουητώνιος αναφέρει……."Πολλοί αξιωματικοί συνέλαβαν στα σπίτια τους ανθρώπους εκείνους, που κρατούσαν στα χέρια τους δαυλούς, αλλά ωστόσο, δεν τόλμησαν να τους πειράξουν γιατί είδαν πως ήσαν δούλοι του αυτοκράτορα". Και μας λένε., ‘’να ποιοι έκαψαν την Ρώμη, οι δούλοι του αυτοκράτορα!! Οι χριστιανοί!!’’. Αυτό όμως είναι πολύ μεγάλη απάτη. Διότι όταν θα πάμε στο κείμενο, θα δούμε άλλα πράγματα να λέει.

Συγκεκριμένα αναφέρει….’’ ’’For under cover of displeasure at the ugliness of the old buildings and the narrow, crooked streets, he set fire to the city so openly that several ex-consuls did not venture to lay hands on his chamberlains although they caught them on their estates with tow and firebrands, while some granaries near the Golden House, whose room he particularly desired, were demolished by engines of war and then set on fire, because their walls were of stone’’.

Translated by J. C. Rolfe.

Λοιπόν, το ‘’ did not venture to lay hands on his chamberlains’’ το μεταφράζουν ως ‘’δεν τόλμησαν να τους πειράξουν γιατί είδαν πως ήσαν δούλοι του αυτοκράτορα’’.

Ενώ είναι……..’’δεν τόλμησαν να απλώσουν τα χέρια στους αρχιθαλαμηπόλους’’.

Για όσους δεν καταλαβαίνουν την διαφορά……………….

Το ‘’chamberlains’’ το λένε ‘’δούλοι’’, ενώ σημαίνει ‘’αρχιθαλαμηπόλοι’’.

Άλλο δούλος, άλλο αρχιθαλαμηπόλος.

Για να δούμε την διαφορά αυτών των δυο ξεχωριστών υπηρεσιών, ας δούμε τι σήμαινε ‘’δουλεία’’ για τους Ρωμαίους.

Αντιγράφω λοιπόν………….

‘’ Ρωμαϊκή αυτοκρατορία:
Ο θεσμός της δουλείας αλλάζει ριζικά επί ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, όπου ο δούλος θεωρείτο πράγμα (res), υπαγόμενος στο δίκαιο των πραγμάτων (Res Publica Romana). Ο δεσποτισμός των Ρωμαίων προς τους δούλους ήγγιζε την σκληρότητα των Ασιατών ηγεμόνων. Και είναι γνωστό ότι ωρισμένοι Ρωμαίοι δεν εδίσταζαν να ρίψουν δούλους σε «κιστέρνες» με ανθρωπόφαγα ψάρια, για να παρακολουθήσουν διασκεδάζοντας ποιος δούλος θα καταβροχθισθή γρηγορώτερα. Είναι δε απίστευτο (αλλ’ όμως αληθινό) ότι εάν κάποια Ρωμαία δέσποινα επλάγιαζε με τον δούλο της, δεν παρεπέμπετο «επί μοιχεία», επειδή ο δούλος δεν εθεωρείτο άνθρωπος αλλά απλώς res (= πράγμα, αντικείμενον). Γενικώς, στην αρχαία Ρώμη η ζωή των δούλων ήταν χειρότερη και από των κατοικίδιων ζώων. Ο ειδικός επί του θέματος μελετητής Τζόες Σμίθ (UTOPIA τ. 113), μεταξύ των άλλων γράφει ότι στην Ρώμη, «Οι δούλοι εθεωρούντο πράγματα, «RES». Oι δούλοι ήσαν αχθοφόρο ζώα, κατάλληλα για κάθε χρήση. Οι πηγές ανεφοδιασμού σε δούλους ήσαν πολλές, με κοινό χαρακτηριστικό την βία και την καταπίεση. Ο κύριος του δούλου είχε απόλυτη εξουσία πάνω του, την ικανοποίηση ανώμαλων ορέξεων, μπορούσε να τον πουλήσει, να τον φονεύσει, να τον κάνει ότι θέλει. Νομοθεσία τελείως ξένη για τα Ελληνικά δεδομένα. Δεν πρέπει λοιπόν να προξενεί έκπληξη το γεγονός ότι οι περισσότερες επαναστάσεις δούλων έγιναν επί ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, και ότι ο διασημότερος επαναστάτης υπήρξε κάποιος Έλληνας από τη Θράκη. Και το όνομα αυτού Σπάρτακος....’’

‘’Αρχιθαλαμηπόλος’’ ήταν αξίωμα. Δεν ήταν ένα πράμα όπως ο δούλος.

‘’Τα σημαντικότερα αξιώματα είναι ο ρεφενδάριος, γραμματέας και προϊστάμενος των γραφέων, ο αρχιθαλαμηπόλος, διαχειριστής των θησαυρών, ο κοντόσταυλος, υπεύθυνος ιππικού, ο διαχειριστής του οίκου, υπεύθυνος υπηρεσίας και ο μαγιορδόμος, προϊστάμενος όλων των προαναφερομένων. Αντιπρόσωπος του βασιλιά στις επαρχίες είναι ο κόμης, πρόεδρος τοπικού δικαστηρίου, φοροσυλλέκτης, τοπικός στρατιωτικός αρχηγός και πολιτικός απεσταλμένος του βασιλιά – διοικητής’’.

Το αστείο είναι ότι ο ίδιος ο ιστορικός αναφέρει τον Νέρωνα ως εμπρηστή της πόλης του.

Σουετώνιος, De Vita Caesarum, Nero XXXVIII

‘’Με το πρόσχημα της δυσαρέσκειας για τα παλαιά κτίρια και τους στενούς, στριφτούς δρόμους, έθεσε φωτιά στην πόλη τόσο φανερά που διάφοροι πρώην-πρόξενοι δεν αποτόλμησαν να βάλουν τα χέρια στους αρχιθαλαμηπόλους του αν και τους έπιασαν στα κτήματά τους με στουπιά και με δαυλούς, ενώ μερικοί σιτοβολώνες κοντά στο «χρυσό σπίτι», του οποίου το χώρο επιθύμησε ιδιαιτέρως, κατεδαφίστηκαν από τις πολιορκητικές μηχανές του πολέμου και κατόπιν τους έθεσαν πυρκαγιά, επειδή οι τοίχοι τους ήταν πέτρινοι. Για έξι ημέρες και επτά νύχτες η καταστροφή οργίασε, ενώ οι άνθρωποι οδηγήθηκαν για καταφύγιο σε μνημεία και τάφους….. Βλέποντας την πυρκαγιά από τον πύργο Μαικήνα, και ενθουσιασμένος, καθώς έλεγε, «με την ομορφιά των φλογών», τραγουδούσε ολάκερη την ώρα τη «λεηλασία της Τροίας», φορώντας το κανονικό θεατρικό κοστούμι του.

Εδώ έχουμε μία ένσταση από μέρους των νεοπαγανιστών. Όταν εκτεθεί η αναφορά του Σουητώνιου, τότε προσπαθούν να τον βγάλουν…..αναξιόπιστο ιστορικό, αντίπαλο του Νέρωνα, και ότι από πολιτικά συμφέροντα τον κατηγορεί ως εμπρηστή της πόλης του.

Βεβαίως είναι για γέλια αυτοί οι ισχυρισμοί, εάν λάβουμε υπόψη μας τι λέει η διεθνής βιβλιογραφία για τον Σουητώνιο.

Ας δούμε για την αντικειμενικότητα του ιστορικού αυτού από τα ίδια του τα έργα αναφορικά με το πρόσωπο του Νέρωνα.

Ο Σουητωνιος είναι αντικειμενικός. Αναφέρει τα καλά που έκανε ο Νέρωνας (τα οποία δεν αμφισβητεί κανείς), αναφέρει όμως και τα αρνητικά.

Ο ίδιος ο Σουητώνιος γράφει………

19.
...
’’Μίλησα ως τώρα για τις συγκεκριμένες του πράξεις, για μερικές από τις οποίες δεν μπορεί να υπάρξει μομφή, ενώ άλλες είναι άξιες να εγκωμιαστούν, γιατί πρέπει να τις ξεχωρίσω από τα αισχρά και εγκληματικά κατορθώματά του, που θα διηγηθώ πιο κάτω’’.

Μερικά από τα θετικά…………….

Χαράζει και ξεκινάει την προσπάθεια κατασκευής της διώρυγας της Κορίνθου αλλά αποτυχαίνει. (Σουητώνιος, "Οι βίοι των 12 Καισάρων", κεφ. 19).

Για την εξερεύνηση της Κασπίας Θάλασσας οργανώνει ένα εκλεκτό σώμα λεγεωνάριων, οι οποίοι θα πρέπει να είναι σε ύψος πάνω από 1.90. Το σώμα αυτό το ονομάζει "Η φάλαγγα του Αλεξάνδρου του Μεγάλου" (Σουητώνιος, "Οι βίοι των 12 Καισάρων, κεφ. 19).

Αναφέρει όμως και μερικά αρνητικά…………

26.
...
Μόλις νύχτωνε φορούσε περούκα και σκούφο και γυρνούσε στις ταβέρνες ή στους δρόμους προκαλώντας επεισόδια. Συνήθως χτυπούσε τους ανθρώπους που γυρνούσαν στο σπίτι τους από τα γεύματα και μαχαίρωνε όποιον του αντιστεκόταν, πετώντας τον μετά στους υπονόμους.
...

28. Πέρα από αυτά βίαζε αγόρια ελευθέρων οικογενειών και αποπλανούσε παντρεμένες γυναίκες. Διέφθειρε ακόμα και την Εστιάδα Παρθένο Ρουβρία.
...

37.
...
Έτσι θανάτωσε τον Σαλβιδένιο Ορφίτο επειδή είχε τρεις ταβέρνες στην Αγορά. Τον Κάσσιο Λογγίνο, ένα γέρο νομομαθή, επειδή διατηρούσε στο παλιό του σπίτι τη μάσκα του Γάιου Κάσσιου, του δολοφόνου του Καίσαρα. Τον Παίτο Θρασέα, επειδή είχε σκυθρωπό ύφος ως παιδαγωγός.
...

Γάιος Σουητώνιος
"Νέρων" - Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΚΑΙΣΑΡΩΝ
Μετάφραση ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΡΟΔΑΚΗΣ
Εκδόσεις ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ

Το τελειωτικό κτύπημα το δίνει ο Δίων ο Κάσσιος (LXII. 16 - 18)‘’Ο Νέρωνας είχε την επιθυμία, ή καλύτερα είχε μόνιμο σκοπό του, να βάλει ένα τέλος στην πόλη κατά την διάρκεια της ζωής του. Ο Πρίαμος θεωρούταν εξαιρετικά ευτυχής που είχε δει την Τροία να χάνεται κατά την στιγμή που η αρχή επί αυτής χάνονταν. Ομοίως, ο Νέρωνας έστειλε έξω άνδρες σε διαφορετικά σημεία να προσποιούνται τους μεθυσμένους, και σαν αρχή ξεκίνησε λίγες φωτιές ήσυχα και σε διαφορετικές συνοικίες· οι άνθρωποι, ασφαλώς, βρέθηκαν σε εξαιρετική σύγχυση, μη μπορώντας να βρουν είτε το αίτιο ή το πρόβλημα ή να το τερματίσουν· στο μεταξύ συνάντησαν πολλές παράξενες εικόνες και ήχους. Έτρεχαν σαν αποπροσανατολισμένοι, και μερικοί έτρεχαν προς ένα μέρος, άλλοι σε άλλο. Κατά την διάρκεια που βοηθούσαν τους γείτονές τους, άνθρωποι μάθαινα ότι τα δικά τους σπίτια φλέγονταν. Άλλοι μάθαιναν, για πρώτη φορά, ότι η περιουσία τους είχε πιάσει φωτιά, με την είδηση ότι αυτή κάηκε ολοσχερώς. Οι άνθρωποι έτρεχαν από τα σπίτια τους στα μονοπάτια, με την ελπίδα να βοηθήσουν από έξω, ή άλλοτε έτρεχαν μέσα στα σπίτια από τον δρόμο, νομίζοντας πως μπορούσαν να κάνουν κάτι από μέσα. Οι φωνές και τα ουρλιαχτά των παιδιών, γυναικών και ανδρών, και γέρων ανακατεύονταν μαζί ακατάπαυστα· και μεταξύ του καπνού και των κραυγών κανείς δεν μπορούσε να κάνει κάτι’’.

«Μετά την πυρκαγιά, η οποία άρχισε από τα περίχωρα του Μεγάλου Ιπποδρόμου, ο Νέρωνας επιλήφθηκε συντόμως του έργου της ανοικοδομήσεως επί ωραίου σχεδίου των αρχιτεκτόνων Σεβήρου και Κέλερος. Οι οδοί χαραχθήκαν ευρύτερες και ευθύτερες, επιφύλαξε δε ευρύτατο ελεύθερο χώρο, εις τον οποίο ανίδρυσε ίδιον οίκο με τοσαύτη πολυτέλεια, ώστε επισκίασε όλα τα ανάκτορα της υφηλίου. Το ανάκτορο αυτό ονομάστηκε «χρυσοῦς οἶκος» (aurea domus), ως της πλούσιας διακόσμησής του και εκτείνονταν από τον Παλατίνο Λόφο μέχρι τον Καίλιο και από τον Ησκυλίνο μέχρι τον κήπων του Μαικήνα. Μπροστά από το σπίτι του υπήρχε μεγάλη λίμνη, περιβαλλόμενη από πλούσιες οικοδομές, ώστε να παρέρχεται η εικόνα ολόκληρης πόλης» (8)

Μηλιάδης Γ., έφορος αρχαιοτήτων, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος ΚΑ΄, σελίδα 314

Ο Ernest Renan σχολιάζει (27 Φεβρ, 1823 - 12 Οκτ., 1892) στο βιβλίο του «Ο Αντίχριστος» (σελ. 97) : «Ο Νέρων λοιπόν, βρήκε εξιλαστήρια θύματα του Χριστιανούς, επειδή ήταν οι μόνοι που δεν λυπήθηκαν για τους ναούς των θεών που κάηκαν, επειδή ήταν αυτοί που μιλούσαν για Αποκαλυπτικές καταστροφές, επειδή ήταν οι μόνοι που «ξεχώριζαν» και δεν τιμούσαν ως θεό τον αυτοκράτορα. Έτσι ο Νέρων αφού τους κατηγόρησε, άρχισε τους διωγμούς»

Είναι φανερά πλέον τα ψέματα των αρνησίχριστων. Αλλά το μίσος τους κατά του απ Παύλου οφείλεται στο γεγονός ότι ο θεός με την διακονία του Παύλου (κυρίως) ‘’γκρέμισε’’ την ειδωλολατρία και τους ψευτοθεούς. Και μπροστά σε αυτήν την ‘’ζημιά’’ που τους έκανε ο Παύλος, αυτοι οι άνθρωποι δεν διστάζουν ούτε να διαστρέφουν την ιστορία και τα κείμενα.

‘’Διότι αν και περιπατώμεν εν σαρκί, δεν πολεμούμεν όμως κατά σάρκα·

διότι τα όπλα του πολέμου ημών δεν είναι σαρκικά, αλλά δυνατά συν Θεώ προς καθαίρεσιν οχυρωμάτων·

επειδή καθαιρούμεν λογισμούς και παν ύψωμα επαιρόμενον εναντίον της γνώσεως του Θεού, και αιχμαλωτίζομεν παν νόημα εις την υπακοήν του Χριστού’’ (Β Κορινθίους 10,3-5)